Những quan niệm sống của người Nhật giúp bạn hoàn thiện bản thân

Nhật Bản, một quốc gia thấm nhuần truyền thống, đã tiếp nhận chủ nghĩa tương lai một cách đầy sáng tạo, truyền cảm hứng cho thế giới trên khắp các lĩnh vực tài chính, sức khỏe, văn hóa đại chúng và cả ẩm thực. Nền văn hóa phong phú của họ chứa đựng kho tàng tri thức uyên thâm, ghi chép lại cách sống một cuộc đời viên mãn và cân bằng. 

Sức ảnh hưởng của văn hóa Nhật Bản lan rộng đến mức bộ phim sitcom Mỹ "Friends" (1994-2004) cũng đề cập đến khái niệm "unagi", có nghĩa là nhận thức toàn diện, trong tập phim "The One with Unagi". Từ những bộ truyện tranh manga nổi tiếng đến kỹ thuật làm sushi tinh tế, cho đến hình ảnh samurai huyền thoại - những chiến binh và thành viên của tầng lớp quân sự thời phong kiến Nhật Bản, lịch sử và văn hóa của họ đã mang đến cho thế giới vô số bài học quý giá. Dưới đây là một số khái niệm Nhật Bản về việc tự hoàn thiện bản thân có thể mang lại giá trị cho cuộc sống của bạn.

Wabi-sabi

"Tìm thấy vẻ đẹp trong những khiếm khuyết" là tinh thần cốt lõi của triết lý Nhật Bản này. Thấu hiểu và áp dụng triết lý này mang đến cảm giác bình yên và thanh thản khi một mình mà không cảm thấy cô đơn. Wabi đề cao việc trân trọng sự tĩnh lặng, an yên, còn Sabi thể hiện vẻ đẹp của những gì cũ kỹ, tàn phai theo thời gian.

Wabi-sabi chỉ lối cho những tâm hồn đủ trưởng thành để nhận thức rằng không có gì là hoàn hảo và cuộc sống luôn ẩn chứa những điều bất ngờ mà ta không thể lường trước. Thay vì ảo tưởng về một cuộc sống hoàn hảo, Wabi-sabi khuyến khích ta đón nhận hiện tại một cách trọn vẹn, với cả những ưu điểm và khuyết điểm.

Triết lý này được thể hiện rõ nét trong nghệ thuật và thiết kế của Nhật Bản. Một bộ tách trà lệch nhau hay những mảnh gốm nứt vỡ cũng có thể mang vẻ đẹp riêng biệt, độc đáo. Niềm yêu thích quần áo vintage, sách cũ và những đồ vật mang dấu ấn thời gian cũng là biểu hiện của tinh thần Wabi-sabi.

Ikigai

Ikigai - Lý do sống - là một triết lý tổng thể, mang ý nghĩa sâu sắc, có thể được xem như kim chỉ nam cho một cuộc sống trọn vẹn. Ikigai bao gồm bốn yếu tố: đam mê, sứ mệnh, nghề nghiệp và lĩnh vực chuyên môn. Đó là hành trình tự khám phá sâu sắc để tìm ra điều mình yêu thích, nhu cầu của xã hội, năng lực bản thân và công việc đang theo đuổi để kiếm sống.

Ikigai khuyến khích chúng ta tìm kiếm sự hòa quyện giữa những yếu tố này. Sự giao thoa lý tưởng sẽ dẫn đến sự an lạc, thấu hiểu bản thân và không ngừng phát triển. Ikigai không chỉ là đích đến mà còn là hành trình cả đời, một quá trình tiến hóa liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực và tinh thần học hỏi không ngừng nghỉ.

Omotenashi

Omotenashi - Tinh thần hiếu khách vô điều kiện - là một giá trị văn hóa truyền thống lâu đời của người Nhật, có nguồn gốc từ thời Heian (794 - 1185 sau Công nguyên). Nét đẹp văn hóa này đề cao tinh thần hiếu khách vô điều kiện, không vụ lợi hay mong đợi sự đáp trả, thể hiện qua cách ứng xử của người Nhật trong cuộc sống thường ngày.

Văn hóa cúi chào cũng là một phần của Omotenashi. Tại Nhật Bản, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhân viên cửa hàng niềm nở chào đón, chủ nhà chu đáo tiếp đón khách, hay những người qua đường sẵn sàng giúp đỡ người gặp khó khăn. Những hành động tử tế này không chỉ đơn thuần là cung cấp dịch vụ mà còn xuất phát từ niềm tin vào triết lý sống hướng thiện, tích lũy nghiệp lành.

Người Nhật tin rằng lòng tốt xuất phát từ sự chân thành và không vụ lợi mới là biểu hiện đúng đắn của Omotenashi. Đây là một giá trị tinh thần cao đẹp, góp phần tạo nên nét đẹp văn hóa độc đáo của đất nước mặt trời mọc.

Kintsugi

Là một triết lý nghệ thuật nổi tiếng, nơi những đồ vật vỡ hỏng được "tái sinh" bằng cách lấp đầy vết nứt bằng sơn mài vàng. Triết lý của Kintsugi có nét tương đồng với wabi-sabi, nơi sự không hoàn hảo không chỉ được chấp nhận hoàn toàn mà còn được tôn vinh. Thường thấy trên những mảnh gốm vỡ được lấp đầy bằng vàng, Kintsugi dạy chúng ta rằng một thứ gì đó bị nứt vỡ hay hư hỏng vẫn có thể đẹp đẽ, đồng thời truyền tải thông điệp mạnh mẽ về tính bền vững.

Truyền thống 500 năm tuổi này vẫn mang ý nghĩa sâu sắc trong thời đại hối hả, đô thị hóa và xu hướng chung của chủ nghĩa tư bản, nơi mọi người dễ dàng vứt bỏ đồ đạc và mối quan hệ để theo đuổi mục tiêu mới. Kintsugi như một lời nhắc nhở trân trọng những gì mình đang có, hàn gắn những tổn thương và tìm thấy vẻ đẹp trong những khiếm khuyết.

Omoiyari

Nguyên tắc này có nghĩa là luôn ghi nhớ người khác trong tâm trí. Nó được thể hiện qua những hành động quan tâm, chăm sóc người khác hoặc cư xử lịch thiệp ở nơi công cộng. Nói cách khác, đây là việc đặt mình vào vị trí của người khác và thấu hiểu sự hiện diện của họ. Lối sống vị tha này có thể được thể hiện qua những hành động cụ thể như giữ im lặng ở nơi công cộng, dọn dẹp vệ sinh chung sau khi sử dụng và giao tiếp bằng ngôn ngữ của người nước ngoài khi ở trước mặt họ.

Oubaitori

Khái niệm về sự tự hoàn thiện này của Nhật Bản này đề cao việc mỗi người tập trung vào cuộc sống riêng của bản thân thay vì so sánh với người khác. Nó khuyến khích sự tự vấn, ưu tiên phát triển bản thân và gạt bỏ thói quen so sánh cuộc sống của mình với người khác. Cách viết chữ Hán của khái niệm này tượng trưng cho một ký tự bao gồm các loài hoa anh đào, mơ, đào và mận.

Văn hóa Nhật Bản đề cao quan điểm rằng mỗi cá nhân đều có một hành trình riêng biệt và thành công theo cách riêng của họ. Điều này đồng điệu với một khái niệm khác của Nhật Bản là "Kokoro", đề cao việc trân trọng khoảnh khắc hiện tại và tìm kiếm sự hài lòng trong chính cuộc sống của mình.

Kaizen

Kaizen, ghép từ "Kai" (thay đổi) và "zen" (tốt), đề cao việc biến đổi tổ chức thông qua cải tiến liên tục và loại bỏ lãng phí. Nguyên tắc quản lý này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Nhật Bản xây dựng nền kinh tế hùng mạnh sau Thế chiến II, đồng thời có thể áp dụng hiệu quả cho mỗi cá nhân. Kaizen khuyến khích chia nhỏ mục tiêu cuộc sống thành những mục tiêu nhỏ hơn, dễ thực hiện, từ đó đạt được tiến bộ đều đặn mỗi ngày. Kỹ thuật tự hoàn thiện này của Nhật Bản cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc loại bỏ các hoạt động gây tiêu hao năng lượng.

Gaman

Gaman, bắt nguồn từ giáo lý Phật giáo, đề cao đức tính kiên nhẫn trong những tình huống khó khăn. Nó nhấn mạnh việc chịu đựng những hoàn cảnh hoặc con người phiền toái vì mục tiêu chung cao đẹp hơn. Gaman thể hiện rõ nét trong văn hóa Nhật Bản, ví dụ như việc xếp hàng dài im lặng, giữ bình tĩnh khi gặp tai họa hoặc tôn trọng người lớn tuổi vi phạm quy tắc nơi công cộng.

Khái niệm này rèn luyện khả năng chịu đựng của con người, khuyến khích họ có cách tiếp cận cuộc sống kiềm chế hơn để từ đó tối ưu hóa giá trị của cuộc sống.

Shikata Ga Nai

"Shikata Ga Nai" là một cụm từ tiếng Nhật có nghĩa là "không thể làm gì được". Hàm ý sự buông bỏ, chấp nhận những điều không thể thay đổi. "Shikata Ga Nai" phản ánh một triết lý sâu sắc, cho rằng khổ đau là một phần tất yếu và không thể tránh khỏi của cuộc sống. Vì vậy, con người nên chấp nhận những thay đổi khó chịu và tiếp tục bước tiếp.

Shu Ha Ri

Về cơ bản là một khái niệm từ võ thuật, bao gồm ba yếu tố kết hợp. Thứ nhất là Shu (守), giai đoạn học sinh bắt đầu học hỏi từ sư phụ. Ở giai đoạn này, học sinh mô phỏng theo các kỹ thuật của thầy. Thứ hai là Ha (破), giai đoạn đào sâu vào kỹ thuật của bài học. Cuối cùng là Ri (離), (Giai đoạn tự chủ), đây là giai đoạn cao nhất, khi học sinh đã đủ khả năng tự mình thấu hiểu, sáng tạo và ứng dụng võ thuật một cách linh hoạt vào thực tế. Lúc này, họ không chỉ đơn thuần tuân theo sư phụ mà còn có thể tự mình học hỏi và hoàn thiện bản thân. 

Khái niệm này cũng có thể được áp dụng để tiếp cận các tình huống trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Bắt đầu từ việc học hỏi từ những người đi trước, sau đó đào sâu nghiên cứu và cuối cùng là tự chủ phát triển bản thân, chúng ta có thể gặt hái được nhiều thành công trong mọi lĩnh vực mà mình theo đuổi.

Shinrin- yoku

Shinrin-yoku, có nghĩa là “tắm rừng”, là một hoạt động phổ biến ở Nhật Bản. Hoạt động này đơn giản là dành thời gian ở giữa thiên nhiên, đắm mình trong bầu không khí trong lành của khu rừng. Shinrin-yoku được cho là giúp giải tỏa căng thẳng từ cuộc sống bận rộn. Sự tĩnh lặng của thiên nhiên có tác dụng trị liệu, giúp thư giãn cơ thể, tâm trí và tinh thần. Bên cạnh đó, tắm rừng còn mang lại nhiều lợi ích khác cho sức khỏe như cải thiện giấc ngủ, ổn định tâm trạng và thậm chí là kéo dài tuổi thọ.

Mono no aware

Để hiểu về Mono no aware (物の哀れ), bạn cần cảm nhận được nỗi buồn man mác và cảm thương vốn có trong cuộc sống. Đây là một khái niệm sâu sắc dạy chúng ta chấp nhận nỗi buồn, khổ đau và bản chất tạm bợ của hạnh phúc hay bất hạnh. Theo tinh thần Phật giáo, Mono no aware được dùng để miêu tả một khoảnh khắc mong manh. Ví dụ như hoa anh đào (sakura) chỉ nở rộ trong vài tuần vào mùa xuân, tượng trưng cho sự hữu hạn của vạn vật.

Shibumi

Đây là biểu hiện của tình yêu dành cho vẻ đẹp giản đơn và tinh tế của người Nhật, loại bỏ những thứ rườm rà và phô trương. Triết lý này nhấn mạnh sự quan trọng của chủ nghĩa tối giản, hoàn chỉnh không chỉ về mặt thẩm mỹ mà còn giản dị với vẻ trang nhã tiềm ẩn. Kiến trúc, đồ gốm và thậm chí cả võ thuật Nhật Bản đều thể hiện rõ nét concept này.

Shoshin

Trong Phật giáo, khái niệm "Shoshin" nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp cận cuộc sống với tâm thế của người mới bắt đầu. Điều này có nghĩa là một cá nhân cần cởi mở để đón nhận những điều mới mẻ trong cuộc sống mà không có bất kỳ định kiến nào. Shoshin cũng khuyến khích chấp nhận rằng bản thân không thể biết tất cả mọi thứ, đồng thời khuyến khích đặt câu hỏi cho đến khi những nghi ngờ được giải đáp. 

Mottainai

Mottainai đề cao lối sống giản dị, tiết kiệm, trân trọng và sử dụng những gì mình đang có. Triết lý này khuyến khích chúng ta tận dụng tối đa giá trị của những vật dụng đã qua sử dụng, truyền lại từ thế hệ trước, thay vì vội vã mua sắm mới. Nhờ vậy, Mottainai góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu rác thải, hướng đến một môi trường sống bền vững.

Những nguyên tắc này của người Nhật được lưu truyền qua nhiều thế hệ như những di sản tinh thần vô giá, mang đến lợi ích to lớn cho đời sống con người trong mọi khía cạnh, ngay cả trong xã hội hiện đại. Dù áp dụng riêng lẻ hay kết hợp, các triết lý này đều có thể giúp mỗi cá nhân điều chỉnh thói quen sinh hoạt, rèn luyện tính kỷ luật và từ đó tìm thấy mục đích sống đích thực. Nhìn chung, đây là kim chỉ nam giúp con người tối ưu hóa nỗ lực để đạt được thành công và trọn vẹn trong cuộc sống.